STATUS QUO - Hiện Trạng: Ý nghĩa và những câu chuyện từ Nhà mồ Thánh tại Jerusalem

 

STATUS QUO - Hiện Trạng: Ý nghĩa và những câu chuyện từ Nhà mồ Thánh tại Jerusalem

Hiện trạng ở Jerusalem giống như một quy chế của chung cư, nơi mọi sự cân bằng đều mong manh, là kết quả của những thỏa thuận cổ xưa và quy tắc chia sẻ giữa các giáo phái Kitô giáo.

Nó bắt nguồn và mang ý nghĩa sâu xa tại nơi đây: giao điểm của các nền văn hóa, tôn giáo và các dân tộc – những yếu tố tạo nên bản chất của Thành Thánh hàng nghìn năm tuổi.

Nhà mồ Thánh thể hiện, hơn bất cứ nơi nào khác, linh hồn vừa bao dung vừa mâu thuẫn của thành phố này – vừa cứng nhắc vừa hướng tới tương lai. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá một số yếu tố và câu chuyện ít người biết đến, cho thấy trong một số trường hợp, các quy tắc nghiêm ngặt của Hiện trạng đã dẫn đến những cuộc tranh cãi và những sự việc đáng nhớ, đôi khi đến mức kỳ quặc, khiến Nhà mồ Thánh trở thành biểu tượng sống động của đức tin, sự chung sống và đa dạng.

STATUS QUO - Hiện trạng là gì?

Hiện trạng ở Jerusalem là một thỏa ước tồn tại qua nhiều thế kỷ, xuất phát từ các cuộc đàm phán và nhượng bộ trong lịch sử, từ năm 1852 điều chỉnh việc quản lý và bảo trì Nhà mồ Thánh. Thỏa thuận này xác lập quyền lợi và trách nhiệm của các giáo phái Kitô giáo khác nhau – Chính Thống giáo Hy Lạp, Công giáo Latinh, Armenia, Phanxicô, Coptic, Ethiopia và các nhóm Kitô giáo nhỏ khác – để mỗi nhóm có thể thực hiện các nghi lễ và chức năng quản lý trong một bối cảnh tôn trọng lẫn nhau.

Việc phân chia vai trò này, tuy cần thiết cho sự chung sống, nhưng cũng mang lại sự phức tạp với những quy định cụ thể và đôi khi cực kỳ cứng nhắc, đến mức phi lý, có thể gây ra tranh cãi ngay cả vì những chi tiết nhỏ nhặt nhất.

Sàn nhà bị tranh chấp

Chính sàn của Nhà mồ Thánh – nơi mỗi ngày có hàng trăm tín đồ, du khách và người hành hương đi qua – cũng ẩn chứa những rạn nứt được giữ vững chỉ nhờ nỗ lực duy trì sự cân bằng, điều không phải lúc nào cũng dễ dàng.

Mỗi cộng đồng tôn giáo trong Nhà thờ có quyền riêng đối với một số khu vực trên sàn: lối vào ngôi mộ do Chính Thống giáo Hy Lạp quản lý, người Công giáo phụ trách việc bảo trì, và người Armenia có quyền thực hiện các nghi lễ nhất định.

Sự phân chia này không chỉ bảo đảm việc quản lý chung mà còn tượng trưng cho sự phức tạp của Hiện trạng: sàn thánh đường như được vạch ra bởi một mạng lưới những đường ranh vô hình – tuy không thể thấy bằng mắt, nhưng hậu quả khi vi phạm lại rất thực tế.

Đặc biệt, việc bảo trì sàn là vấn đề cực kỳ nhạy cảm: mỗi can thiệp, dù nhỏ đến đâu, đều phải được tất cả các bên thông qua và đồng ý. Nếu tự ý trùng tu, có thể dẫn đến những cuộc tranh cãi kéo dài, đến mức tại một số khu vực, sàn nhà dù đã mòn hoặc thậm chí mất an toàn vẫn không được sửa chữa. Khi không đạt được sự đồng thuận, người ta thường cho rằng tốt hơn – và an toàn hơn! – là để nó xuống cấp còn hơn là phá vỡ quy tắc về sự đồng thuận tuyệt đối.

Chiếc thang bị bỏ quên

Tựa vào cửa sổ bên ngoài mặt tiền của Nhà mồ Thánh là một chiếc thang gỗ đã nằm đó suốt hàng thế kỷ. Một chiếc thang gỗ đơn giản, dùng cho công việc tay chân. Không ai biết chính xác ai đã đặt nó ở đó, nhưng một điều chắc chắn: không ai có quyền di chuyển nó nữa.

Lần ghi nhận đầu tiên về chiếc thang này là vào năm 1728, khi nó xuất hiện trong một bức tranh thạch bản, nằm chính xác ở vị trí mà nó vẫn còn hiện diện đến nay. Năm 1997, chiếc thang đột nhiên biến mất trong vài ngày, gây ra một làn sóng phẫn nộ lập tức, đe dọa làm bùng lên căng thẳng – cho đến khi nó được tìm thấy và trả về chỗ cũ.

Chiếc thang bên ngoài Nhà mồ Thánh vừa là biểu tượng vừa là lời nhắc nhở hữu hình về sự cân bằng mong manh trong chiếc "nồi hầm" Jerusalem, và về những sự thỏa hiệp cực đoan đôi khi cần có để duy trì hòa bình.

Ngay gần đó, một phần nhỏ của mái nhà đang bị tranh chấp giữa cộng đồng Ethiopia và Coptic: theo định kỳ, một tu sĩ Coptic và một tu sĩ Ethiopia sẽ thay phiên nhau ngồi tại một điểm cố định trên mái để khẳng định quyền sở hữu của cộng đồng mình.

Năm 2002, một sự việc tưởng như tầm thường nhưng lại có nguy cơ gây bùng nổ đã xảy ra: một tu sĩ, đang ngồi để khẳng định quyền lợi của giáo phái mình, chỉ đơn giản là dịch ghế theo bóng râm để tránh cái nắng cháy da tháng Tám. Động thái nhỏ ấy bị phía đối địch xem là hành vi vi phạm quy định, dẫn đến một cuộc ẩu đả khiến 11 người phải nhập viện.

Những cuộc ẩu đả giữa các tu sĩ

Từ đó, chúng ta bước vào một chương đáng kinh ngạc khác trong lịch sử Nhà mồ Thánh: những trận đánh giữa các tu sĩ – xảy ra thường xuyên hơn người ta tưởng.

Ngay từ năm 1757, vào ngày Chúa Nhật Lễ Lá, một cuộc đụng độ dữ dội đã xảy ra giữa các tu sĩ Chính Thống giáo Hy Lạp có trang bị gậy gộc và các tu sĩ Phanxicô, khiến nhóm sau buộc phải rút khỏi địa điểm. Các vật thánh – đèn, thảm và các biểu tượng tôn giáo khác – bị hư hỏng, biến thành vũ khí, thậm chí bị đánh cắp, dẫn đến sự tái phân chia quyền lợi và cân bằng nội bộ.

Những vụ bạo lực tiếp tục bùng phát qua nhiều năm, thậm chí nhiều thế kỷ. Một trong những lần gần đây nhất là vào năm 2008, khi một cuộc ẩu đả dữ dội xảy ra giữa các tu sĩ Armenia và Chính Thống giáo Hy Lạp trong lúc chuẩn bị cho nghi lễ Lửa Thánh.

Trong mùa Phục sinh Chính Thống giáo, căng thẳng thường lên đến đỉnh điểm: việc điều phối các nghi lễ, quản lý địa điểm và giữ gìn sự cân bằng tinh tế cho phép các cộng đồng đa dạng cùng tồn tại đã luôn là một thách thức không ngừng bên trong bức tường của Nhà mồ Thánh suốt hàng thiên niên kỷ.

Nguồn: CĐHHAU biên tập theo bài báo này