CÔNG GIÁO TRUYỀN THỐNG: “MỐT MỚI” CỦA GIỚI TRẺ MỸ

Hương trầm lại đang tỏa bay.

Không chỉ trong các nhà thờ theo phong cách Gothic hay những cộng đoàn dâng lễ Latinh — mà trong chính tâm hồn của những người trẻ Mỹ, những người đang bơi ngược dòng văn hóa để tiến về phía Giáo hội Công giáo. Đây là một hiện tượng khiến giới tinh hoa thế tục và các tín hữu Tin Lành cấp tiến không khỏi bối rối. Làm sao mà trong thời đại của sự giải trừ cơ cấu và chủ nghĩa hư vô kỹ thuật số, một Giáo hội của phẩm trật, nghi thức và bí tích xưng tội lại có thể được xem là… “ngầu”?

Thế nhưng điều đó đang xảy ra — âm thầm, ổn định, rồi đột ngột. Thánh lễ Latinh đang trở thành xu hướng. Sách giáo lý được đánh dấu. Người trẻ trích dẫn Thánh Thomas Aquinas song hành cùng Albert Camus. Không phải vì mỉa mai. Không phải vì thẩm mỹ. Càng không phải đóng kịch. Đây là một cuộc nổi loạn chống lại sự mất gốc.

Bởi vì những gì trông giống một cuộc phục hưng tôn giáo thực chất cũng là một cuộc nổi dậy văn hóa.

Chúng ta từng được hứa hẹn về một tương lai không giới hạn, đầy quyền năng. Chúng ta từng được bảo rằng mình sẽ hạnh phúc hơn khi ít luật lệ, ít vai trò, ít truyền thống hơn. Chỉ cần… cảm xúc.

Nhưng cuộc thử nghiệm đó đã thất bại. Chúng ta cô đơn hơn. Bệnh tật hơn. Cạn kiệt về tinh thần. Thay vì ý nghĩa, chúng ta nhận được các thuật toán. Thay vì siêu việt, chúng ta nhận được các liệu pháp TikTok. Và bên dưới làn sương đường mật của việc “chăm sóc bản thân”, rất nhiều người trẻ cảm thấy có một khoảng trống âm ỉ không thể lấp đầy.

Công giáo đem đến điều mà thế giới hiện đại không thể: cấu trúc. Kỷ luật. Huyền nhiệm. Giáo hội không thì thầm rằng bạn vốn hoàn hảo. Giáo hội đòi hỏi bạn phải biến đổi. Đòi hỏi bạn phải quy phục — trước một điều gì đó cổ xưa hơn, khôn ngoan hơn và vĩ đại hơn chính bạn.

Làm người Công giáo là sống trong một câu chuyện. Một câu chuyện hai ngàn năm tuổi, thấm máu, thêu chỉ vàng và định hình cả thế giới. Nó có các vị tử đạo và phép lạ. Các vị thánh và kẻ tội lỗi. Những công trình kiến trúc khiến bạn rơi lệ. Một Thiên Chúa đã làm người. Một bác thợ mộc chịu đau khổ vì tội lỗi bạn. Một người mẹ đồng trinh được đội vương miện trên trời. Hãy thử gói gọn tất cả điều đó trong một video Instagram 15 giây xem.

Đối với giới trẻ Mỹ lớn lên giữa các bộ phim Marvel và những meme giải cấu trúc, sự táo bạo trần trụi của Công giáo giống như một liều thuốc mê. Giáo hội không rào trước đón sau. Không pha loãng các tuyên bố. Giáo hội nói: Đây là Mình Thánh. Đây là Máu Thánh. Đây là Chân lý.

Và những người trẻ, mỏi mệt vì các kiểu nói giảm nói tránh và thuyết tương đối đạo đức, đang đáp lại: Amen.

Giáo hội, dù có bao khuyết điểm, chưa bao giờ hứa là hoàn hảo. Giáo hội hứa sẽ là sự thật. Và đối với nhiều người tân tòng — đặc biệt là những ai lớn lên trong các nhà thờ khổng lồ vô hồn hoặc trong các gia đình vô thần — Công giáo đem lại điều mà mọi cuộc tụ họp “thuộc linh nhưng không theo tôn giáo” đều thiếu: sức nặng.

Bạn sẽ không bước vào một Thánh lễ Công giáo truyền thống và có cảm giác như đang dự một buổi hội thảo truyền cảm hứng có nhạc thánh ca. Bạn sẽ cảm nhận sức nặng của hai thiên niên kỷ đang đổ xuống vai mình. Không có bảng tâm trạng, không có máy tạo khói, không có mục sư mặc quần bó chia sẻ mẹo sống. Chỉ có linh mục, bàn thờ, hy tế và sự thinh lặng. Một sự thinh lặng mà đối với nhiều người, chân thật hơn mọi bài giảng.

Và rồi còn có Internet. Trớ trêu thay, chính công nghệ từng giúp chủ nghĩa thế tục thống trị văn hóa giờ đây lại đang giúp Công giáo phản công. Những nền tảng từng biến chân lý thành trào lưu nay lại đang là nơi tổ chức các cuộc tranh luận sâu sắc về Công đồng Nixêa và các tín điều về Đức Mẹ. Các video tranh luận trên YouTube, bài luận trên Substack, các tài khoản “Công giáo truyền thống” trên mạng xã hội đang biến minh giáo cổ điển thành nội dung lan truyền. Những meme sắc bén. Những lập luận chặt chẽ. Những gì khởi đầu chỉ là tò mò — “Lễ Latinh là gì vậy?” — giờ đã trở thành xác tín, hoán cải và học giáo lý. Họ không chỉ là người tạo nội dung. Họ là những tông đồ có WiFi, không mang đèn chiếu sáng mà mang theo các Giáo phụ và chú thích. Và họ đang giành được các linh hồn — ở độ phân giải 4K.

Thông điệp của họ rất rõ ràng: Giáo hội không chống lại trí thức. Giáo hội đã khai sinh truyền thống trí thức. Giáo hội đã tôn vinh lý trí từ lâu trước khi thế giới hiện đại cố vô trùng hóa nó. Và với một thế hệ được dạy phải tin vào khoa học nhưng vẫn khao khát siêu hình học, Công giáo giống như mảnh ghép còn thiếu — nơi trí và tâm hòa hợp.

Nhưng đừng lầm tưởng đây chỉ là một cuộc truy tầm triết học. Có điều gì đó sâu xa hơn đang chuyển mình.

Trong một nền văn hóa ám ảnh với bản sắc, Công giáo đem đến bản sắc qua sự quy phục. Không phải loại bản sắc được chọn lọc và phô diễn, mà là loại bản sắc mang hình thánh giá — chết đi chính mình để sống trong Đức Kitô. Đó là điều mà cái tôi hiện đại rất sợ hãi, và chính vì thế, nó lại càng có sức mạnh.

Trong một thế giới lỏng lẻo và lẫn lộn đạo đức, Giáo hội vẫn dám nói “không”. Không với phá thai. Không với chủ nghĩa tương đối. Không với các nghi lễ sáo rỗng của chủ nghĩa tiến bộ. Và mỗi tiếng “không” đó lại gắn liền với một tiếng “có” vang vọng — với sự sống, với chân lý, với vẻ đẹp, với phẩm giá thiêng liêng của linh hồn con người.

Đó không phải là sự áp bức. Đó là sự giải phóng.

Không phải “ngầu” theo kiểu xu hướng. Mà là diễm phúc.

Đây không phải là một trào lưu tâm linh nhất thời. Đây là một phong trào phản văn hóa — chính vì nó từ chối chiều theo văn hóa. Nó đòi hỏi điều gì đó. Nó liều lĩnh điều gì đó. Nó đánh đổi điều gì đó. Và chính vì thế, nó đang có hiệu quả.

Giáo hội Công giáo không “ngầu” theo kiểu mà các nhà tiếp thị hiểu. Giáo hội ngầu chính vì không hề quan tâm đến chuyện mình có ngầu hay không. Trong một thời đại ám ảnh với thương hiệu, Công giáo đem đến sự thuộc về. Trong một nền văn hóa đang sụp đổ, Công giáo đưa ra hình ảnh một đại thánh đường. Và với nhiều người trẻ Mỹ, đó là kiểu tương lai duy nhất đáng để xây dựng. Bởi vì khi mọi thứ khác đang tan vỡ, truyền thống không phải là gánh nặng.

Truyền thống là giàn giáo nâng đỡ.

---------

Chú thích:

Cụm từ "deconstruction and digital nihilism" là một tổ hợp mang ý nghĩa triết học và văn hóa đương đại, thường được dùng để phê bình tình trạng hiện nay của tư tưởng, truyền thông và niềm tin trong thời đại kỹ thuật số. Dưới đây là phần cắt nghĩa chi tiết từng thành tố và mối liên hệ giữa chúng: 

1. Deconstruction (Giải trừ cơ cấu): 

Là một phương pháp phê bình triết học và văn học do triết gia Jacques Derrida khởi xướng. 

Mục tiêu chính là vạch trần những mâu thuẫn, ẩn ý, giả định và cấu trúc quyền lực ẩn sau các hệ thống tư tưởng, văn bản hoặc diễn ngôn. 

Giải trừ cơ cấu không nhằm "phá hoại" mà là để thấy rằng không có một hệ thống ý nghĩa hay chân lý nào là tuyệt đối và bất biến. 

Trong ngữ cảnh văn hóa, điều này dẫn đến sự nghi ngờ đối với mọi định chế, thẩm quyền và truyền thống — kể cả trong tôn giáo, chính trị hay đạo đức. 

2. Digital Nihilism (Chủ nghĩa hư vô kỹ thuật số): 

"Nihilism" (chủ nghĩa hư vô) là quan điểm cho rằng không có giá trị hay ý nghĩa khách quan nào tồn tại. 

"Digital nihilism" là khi chủ nghĩa hư vô biểu hiện trong môi trường kỹ thuật số, nơi mà: 

Thông tin quá tải và phân mảnh khiến người ta không còn biết điều gì là thật, là quan trọng. 

Niềm tin vào sự thật, thẩm quyền, tôn giáo hay truyền thống bị xói mòn do bị giễu cợt, hoài nghi hoặc đặt ngang hàng với các tin giả, meme, thuyết âm mưu. 

Con người tiêu thụ nội dung liên tục nhưng không còn gắn bó hoặc cam kết sâu sắc với bất cứ điều gì. 

3. Mối liên hệ giữa “Deconstruction” và “Digital Nihilism”: 

Giải cấu trúc, khi bị “phổ biến đại trà” và sử dụng một cách cực đoan trong môi trường số, có thể dẫn đến trạng thái hư vô kỹ thuật số. 

Ví dụ: Khi mọi ý nghĩa đều bị nghi ngờ, mọi diễn ngôn đều bị xem là công cụ của quyền lực, thì cuối cùng chẳng còn điều gì đáng để tin hoặc theo đuổi. 

Trong không gian kỹ thuật số (mạng xã hội, diễn đàn, meme culture…), mọi giá trị có thể bị giễu cợt, đảo lộn, khiến cho niềm tin bị xói mòn.

Tóm lại:

Cụm từ “deconstruction and digital nihilism” diễn tả một thực trạng văn hóa nơi mà:

- Các nền tảng ý nghĩa truyền thống (đạo đức, tôn giáo, sự thật) bị chất vấn liên tục,

- Nhưng thay vì dẫn đến sự khám phá sâu sắc hơn, điều đó lại trượt dần đến sự hoài nghi triệt để, không còn nền tảng nào để đứng vững,

- Và môi trường kỹ thuật số làm tình trạng đó lan rộng, khiến con người dễ rơi vào khủng hoảng ý nghĩa và mất phương hướng hiện sinh.

Nguồn: Catholic Herald